Lezen: goed voor iedereen
Lezen maakt beter mens — dus waarom lezen we zo weinig?
De onbenutte kracht van Literatuur
Als het lezen van literatuur Cognitieve voordelen heeft, de Empahtie en Sociale Vaardigheden vergroot, de Mentale Gezondheid en Welzijn en de Taalvaardigheid positief beïnvloedt, dan kunnen we concluderen dat er te weinig literair gelezen wordt.
Is lezen nuttig?
Ja, lezen is nuttig volgens vele onderzoeken
Veel onderzoeken tonen aan dat lezen allerlei positieve effecten kan hebben op mensen, zowel cognitief, emotioneel als sociaal. De resultaten komen uit verschillende disciplines: psychologie, neurowetenschap, onderwijskunde en gezondheidswetenschappen.
- Versterkt hersenverbindingen: Een studie van Berns et al. (2013, Brain Connectivity) liet zien dat literaire fictie lezen meetbare veranderingen geeft in hersenverbindingen, vooral in gebieden voor taalverwerking en verbeelding.
- Vertraagt cognitieve achteruitgang: Onderzoek van Wilson et al. (2013, Neurology) toonde aan dat ouderen die regelmatig lezen minder snel cognitieve achteruitgang vertonen, zelfs bij aanwezigheid van Alzheimer-gerelateerde veranderingen.
- Verhoogt empathie: Kidd & Castano (2013, Science) vonden dat het lezen van literaire fictie de vaardigheid om andermans emoties en perspectieven te begrijpen (“Theory of Mind”) tijdelijk verbetert.
- Beter sociaal begrip: Mar et al. (2006, Journal of Research in Personality) vonden een verband tussen veel fictie lezen en hogere scores op tests voor sociale cognitie.
- Stressreductie: Onderzoek van de Universiteit van Sussex (2009) liet zien dat 6 minuten lezen stress met 68% kan verminderen — effectiever dan muziek luisteren of wandelen.
- Bibliotherapie: Systematische reviews (bijv. Cuijpers, 2016, Cognitive Behaviour Therapy) tonen dat lezen van zelfhulpboeken volgens cognitief-
- Grotere woordenschat en betere schrijfvaardigheid: Stanovich & Cunningham (1992, Cognitive Development) vonden dat lezers een rijkere woordenschat en betere taalstructuur hebben.
- eter kritisch denken: Regelmatig lezen (vooral complexe teksten) correleert met betere analytische vaardigheden.
Literatuur en Lectuur
Interpretatie
"Hoe moet ik nou weten wat de schrijver bedoelt? Dat moet je aan de schrijver zelf vragen!" /p>
Maar juist dat is één van de bijzondere dingen aan literatuur: er is niet altijd maar één juiste betekenis.
In een boek, gedicht of verhaal kan een schrijver bewust ruimte laten voor verschillende interpretaties. Wat een tekst voor jou betekent, kan afhangen van je eigen ervaringen, gevoelens en inzichten. Iemand anders kan dezelfde tekst lezen en er iets heel anders in zien – en beide lezers kunnen gelijk hebben!
Dat maakt literatuur zo boeiend. Het is geen rekensom met één vast antwoord, maar een kunstvorm die de lezer uitnodigt om mee te denken. Zelfs als een auteur ooit heeft gezegd wat hij of zij bedoelde, blijft het openstaan voor nieuwe betekenissen.
Dus de volgende keer als je een boek leest en twijfelt over de bedoeling, bedenk dan: misschien is jouw interpretatie net zo waardevol als die van de schrijver zelf!
Verschil tussen Literatuur en Lectuur
Literatuur wordt gezien als kunst: het heeft literaire waarde, een diepere betekenis en vaak een originele stijl. Het zet de lezer aan tot nadenken over mens, maatschappij of taal.
Lectuur is vooral bedoeld als ontspanning of vermaak. Het verhaal is meestal voorspelbaar, en de stijl of thematiek minder vernieuwend.
Kort gezegd: literatuur wil raken en laten denken, lectuur wil ontspannen en vermaken.
Leesgedrag in Neerland
In Nederland is het leesgedrag de afgelopen jaren aan verandering onderhevig geweest.
Nederlanders lezen gemiddeld 11 boeken per jaar, waarvan 7 papieren boeken, 3 e-boeken en 1 luisterboek
- 82% van de bevolking leest of beluistert wel eens een boek
- Slechts 28% leest bijna dagelijks, een afname ten opzichte van 35% een jaar eerder
- Sinds 2012 schommelt het dagelijkse leespercentage tussen de 26% en 36%, met over het algemeen een stabiele trend
- 77% van de Nederlanders leest wel eens een boek, waarvan 32% regelmatig; 23% zegt nooit een boek te lezen. Ter vergelijking: dat was 84% lezen en 16% nooit lezen in 2013. Dit geeft aan dat de groep regelmatige lezers kleiner wordt
- Het populairste genre is spannende verhalen, sciencefiction en fantasy (54%), gevolgd door literaire romans/poëzie (42%)
- 15% van de Nederlanders leest letterlijk nooit een boek (wat in internationaal perspectief tamelijk hoog is)
- Ongeveer 42% leest minstens wekelijks een boek; tegenover een wereldgemiddelde van 59%
Sensitivity readers
Terug naar de middeleeuwen?
Vroeger bepaalde een instituut zoals de kerk wat goed en
acceptabel was voor de samenleving.
Vandaag de dag lijkt een kleine groep deze rol over te nemen
en invloed uit te oefenen op miljoenen.
Wat zijn Sesitivity readers?
Sensitivity readers zijn mensen die worden ingehuurd om manuscripten en andere geschreven content te beoordelen op gevoelige thema's zoals cultuur, ras, gender, seksualiteit, religie en handicaps.
Hoe werken Sensitvity readers?
Deze lezers volgen vaste richtlijnen en checklists om teksten te analyseren. Hun expertise komt voort uit eigen ervaring, vaak omdat ze zelf tot een minderheidsgroep behoren.
Nadelen van Sensitivity readers
- Beperking van artistieke vrijheid
- Risico op overmatige politieke correctheid
- Uniformiteit in verhalen
- Relativiteit van gevoeligheden
- Vertraging en extra kosten
- Verwarring over wie de 'juiste' feedback geeft
- Risico op misbruik of overdreven voorzichtigheid
Een samenleving van softies
Vrijheid van meningsuiting moet in een democratie gewaarborgd blijven. Geen enkele beperking is te rechtvaardigen.
Richtlijnen en adviezen van Sensitivity Readers blijven subjectief.
Bovendien kan commerciële druk van uitgevers ertoe leiden dat auteurs zich aanpassen uit angst voor controverse.
In plaats vanalles steeds aan te passen aan mogelijke gevoeligheden die zich voor kunnen doen in de samenleving, zou de weerbaarheid binnen die samenleving vergroot moeten worden. Anders creëren we een samenlevung van softies.
Meer leren over Kritisch Denken?
Bekijk ook andere kritische geluiden in ons Blog