Een definitie

Kritisch denken is het vermogen om informatie en situaties objectief en zorgvuldig te beoordelen, met als doel een goed onderbouwde conclusie te trekken.

Het omvat het analyseren, evalueren en reflecteren op deeën, argumenten en gegevens, om te bepalen of ze betrouwbaar, logisch en geldig zijn.

Kritisch denken vraagt om een open, maar sceptische houding en helpt je onderscheid te maken tussen feiten, meningen en misleidende informatie.

Houding en vermogen

De houding is belangrijk omdat men het moet willen maar men moet het ook kunnen (vermoen).

Logica en kennis

Logica en kennis zijn de pijlers onder kritisch denken.

Houding, bereidheid

• ruimdenkendheid
• onbevooroordeeldheid
• de neiging om naar redenen te zoeken
• nieuwsgierigheid
• de wens om goed geïnformeerd te zijn
• intellectuele bescheidenheid
• flexibiliteit
• respect voor standpunten van anderen
• empathisch vermogen
• integriteit
• reflecteren op de totstandkoming van eigen opvattingen, beslissingen en handelingen

Vaardigheden

• informatie begrijpen
• informatie interpreteren
• informatie, argumenten, bewijzen, beweringen analyseren
• verschil tussen feiten en meningen herkennen
• logische relaties zien
• uitspraken, logische conclusies en aannames op waarde kunnen schatten
• vragen ter verheldering stellen en beantwoorden
• onafhankelijk denken
• verschillende perspectieven innemen
• argumenteren
• problemen oplossen
• conclusies trekken op basis van gegevens
• reflectievaardigheden: zelfbeoordeling, zwakke punten identificeren

Veel voorkomende valkuilen:

• denkfoutenn
• drogredenen
• vooroordelen
• nepnieuws
• desinformatie
• pseudowetenschappen
• complotdenken
• onwetendheid, gebrek aan kennis

Doorlopend zien we om ons heen voorbeelden van bovengenoemde valkuilen. Op TV in het journaal, in praatprogramma's maar ook thuis op verjaardagen e.d.

• ouderen zijn (ivm covid-19) schatplichtig aan jongeren
• er komen helemaal niet zoveel asielzoekers het land binnen, er zijn alleen te weinig opvangplaatsen
• er liggen helemaal niet zoveel mensen op de IC als Kuipers zegt want ik ken iemand die op de IC werkt en die etc.
• honkvaste ouderen zijn verantwoordelijk voor de crisis op de woningmarkt
• vrouwen gaan naar The Voice om hun talent te ontplooien
• mijn 2-jarige dochtertje maakt het niet uit hoe Zwarte Piet eruit ziet
• verplichting tot 30% sociale woningbouw leidt tot het creëren van de achterstandswijken van de toekomst
• voor mensen in nood is een land nooit te vol
• hypochondrische ouderen zijn de oorzaak van de overbelasting van de huisarts
• als de opvang van asielzoekers niet doorgaat, komen er ook geen flexwoningen voor jongeren
• iedere oudere (van de 2 miljoen autorijders) trapt weleens op het verkeerde pedaal

Hoewel volgens Steven Pinker (Rationeel) iedereen kritisch kan leren denken, zal dit niet gaan gebeuren.
Daarvoor ontberen mensen de houding, het vermnogen, de logica en de kennis.

Men is zich niet eens bewusr van het fenomeen "kritisch debken": hoe minder men weet, hoe vaster men overtugend is van zijn gelijk. (Dunning-Krugr effect).