Iets uit niets

• A.B. Cortaen
• 12-02-2025

Het is één van de grootste filosofische en wetenschappelijke vragen: hoe kan iets altijd bestaan hebben, of hoe kan iets uit niets ontstaan?

Ons menselijk denken is beperkt door ervaring binnen tijd en causaliteit, waardoor beide opties paradoxaal lijken. Toch zijn er manieren om hier vat op te krijgen:

• 1. Begrippen buiten ons dagelijkse denken plaatsen
  Onze intuïtie is gevormd door ervaring met begin en einde, oorzaak en gevolg. Maar als tijd zelf een eigenschap van het universum is, dan geldt ons begrip van begin en einde misschien niet voor alles. De vraag "Wat was er vóór de tijd?"* is dan misschien net zo zinloos als "Wat is er ten noorden van de noordpool?.
• 2. Kwantummechanica en spontane creatie
  In de kwantumwereld kunnen deeltjes spontaan verschijnen en verdwijnen zonder duidelijke oorzaak. Dit suggereert dat "iets uit niets" misschien niet onmogelijk is, alleen niet volgens onze alledaagse logica.
• 3. Tijd als een illusie
  Sommige natuurkundigen en filosofen stellen dat tijd niet fundamenteel is, maar eerder een menselijke interpretatie van verandering. In dat geval is er misschien geen "begin" of "altijd", maar slechts een andere manier van bestaan die wij niet goed kunnen bevatten.
• 4. Multiversum of cyclische kosmologie
  Theoretische modellen zoals een eindeloze cyclus van universa of een multiversum kunnen het idee van een absoluut begin omzeilen. Als er altijd een groter systeem bestaat, hoeft ons universum niet uit het "niets" te komen.
• 5. Begrip via abstractie en wiskunde
  Sommige concepten kunnen beter begrepen worden via wiskundige modellen. Net zoals oneindigheid in de wiskunde moeilijk voor te stellen is, maar toch logisch klopt, kunnen deze kosmische vragen misschien op een abstract niveau begrepen worden.

De evolutietheorie zegt niets over de oosrsprong van het leven, alleen over het ontstaan van de soorten. noemen.
Er zijn verschillende hypothesen over het ontstaan van het leven, ook wel abiogenese genoemd, het proces waarbij leven is ontstaan uit niet-levende chemische stoffen.

Hier zijn enkele van de belangrijkste hypothesen:

• 1. Oersoep-hypothese
  Deze hypothese stelt dat het vroege aardoppervlak een mengsel van water en organische moleculen bevatte, waarin chemische reacties geleidelijk complexere moleculen vormden, zoals aminozuren en uiteindelijk de eerste zelfreplicerende structuren.
  🔹 Miller-Urey-experiment (1953)**: Dit beroemde experiment toonde aan dat organische moleculen, zoals aminozuren, spontaan konden ontstaan in een nagebootste oeratmosfeer met elektrische ontladingen (bliksem).
• 2. Diepzee-hydrothermale bronnen
  Sommige wetenschappers denken dat leven ontstond rond hydrothermale bronnen op de oceaanbodem. Hier konden chemische reacties plaatsvinden tussen mineralen en heet water, wat mogelijk de eerste eenvoudige celachtige structuren heeft gevormd.
• 3. Panspermia-hypothese
  Volgens deze hypothese is het leven niet op aarde ontstaan, maar via meteorieten of kometen naar de planeet gebracht. Er zijn organische moleculen gevonden in meteorieten, wat suggereert dat de bouwstenen van het leven mogelijk uit de ruimte kwamen.
• 4. RNA-wereld-hypothese
  Deze hypothese stelt dat de eerste levensvormen gebaseerd waren op RNA (in plaats van DNA en eiwitten). RNA kan zowel genetische informatie opslaan als chemische reacties katalyseren, wat suggereert dat vroege RNA-moleculen zichzelf konden repliceren voordat DNA en eiwitten ontstonden.
• 5. IJsworld-hypothese
  Sommige wetenschappers denken dat leven ontstond in een koude omgeving, zoals ijsbedekte oceanen. IJs kan moleculen beschermen tegen schadelijke straling en tegelijk reacties bevorderen door moleculen bij elkaar te brengen.

Hoewel er nog geen definitief antwoord is, wijzen veel experimenten erop dat de bouwstenen van het leven spontaan kunnen ontstaan onder de juiste omstandigheden. Wat precies de eerste stap was naar echte levende cellen blijft een groot mysterie.

De Homo sapiens die zo’n 300.000-50.000 jaar geleden uit Afrika trok (in meerdere migratiegolven), was biologisch gezien grotendeels vergelijkbaar met de moderne mens, maar cultureel en cognitief nog niet helemaal hetzelfde.

• 1. Fysieke evolutie
  - De eerste Homo sapiens hadden een anatomie die grotendeels overeenkwam met die van ons: een groot brein (ongeveer 1300-1500 cm³), een lichte lichaamsbouw en een rechtopstaand postuur.
  - Er waren echter nog subtiele verschillen, zoals een iets robuustere schedel en grotere wenkbrauwbogen dan de moderne mens. Door de tijd heen verfijnden deze kenmerken zich.
• 2. Cognitieve en culturele evolutie
  - Hoewel de vroege Homo sapiens fysiek op ons leek, zijn de cognitieve vermogens en het complexe gedrag pas later volledig ontwikkeld.
  - Rond 100.000 tot 50.000 jaar geleden ontstonden er steeds geavanceerdere technologieën, kunst, rituelen en symbolisch denken.
  - Dit wordt vaak de "cognitieve revolutie" genoemd, waarbij taal en abstract denken een sprong maakten.
• 3. Het ontstaan van bewustzijn
  Het is lastig om precies te zeggen wanneer "bewustzijn" zoals wij dat kennen is ontstaan, maar er zijn een paar aanwijzingen:
  - Taal en symbolisch denken: Abstracte kunst (zoals grottekeningen) en versieringen zoals schelpenkettingen (ca. 100.000 jaar geleden) suggereren dat vroege mensen dachten in symbolen en verhalen.
  - Begrafenisrituelen: Rond 120.000 jaar geleden begonnen mensen doden te begraven met voorwerpen, wat wijst op een besef van leven en dood.
  - Sociale complexiteit: Grotere groepen en complexe samenlevingen vereisten geavanceerd sociaal bewustzijn en planning.

Dus: de Homo sapiens van 300.000 jaar geleden was fysiek al een moderne mens, maar het bewustzijn zoals wij dat kennen – met taal, cultuur en abstract denken – **ontwikkelde zich waarschijnlijk pas in de afgelopen 100.000 jaar**.

---

evolutie